lunes, 17 de agosto de 2009

Wantinus yantaman risqa

Iskay wantinukunas aqa wasipi upyaspanku ninakunku: hakuchik paqarin yantaman pampachakrata nispanku, hinaspa paqarinninta kimsa asnuwan pasanki yantamanqa. Pampachakrata chayaruspankus akllanku allinin raku raku mullita. Tariruspankus kuchuyta qallaykunku. Manas kuchuyta atinkuchu hinaptinsi huknin wantinu nin: kayna iskayninchik kuchuspaqa manan kuchpasunchu kay kullutaqa.

Chaysi amigun nin: ñuqa siqarusaq hinaspay kuyuchimusaq hinaptinñataq qam kuchumunki, chaynatam wantinu qarikunaqa yantanku imataq wamanguinuchakuna, paykunaqa ataqutapas tijiriaswan rutuspankum sida pañuylupi apanku, ñuqanchikmi isusi qari qari kanchik ninspankus, hinaspas wantinullaqa qispirum mullipa mukukunman hinaspas taspimun. Chayna  wantinukuna kachkaptinsi huk wamanguinu ñawpaqninkuta pasan hinaspansi nin: imay sunqulla, wak mulli kuyuchimuq qarimasiymi kanachallan wañurunqa chunchulninpas tuqyasqa niptinsi sacha kuchuq wantinuqa nin: qanmi wañurunkiqa, ñuqaykuqa alli allin uma yuqmi kaniku manam wamanguinukuna hinachu nispansi kuchuyta qallaykun. Yaqa iskaychunka puriyta hina richkaptinsi mulliqa qapapapáq! nispa kuchpakurun hinaptinsi kuyuchimuq wantinuqa wañurullan llapa aqallinpas tuqyasqa.

Chayta qawaykuspas sacha kuchuq wantinuqa kallpan wamanguinu haypaq, hayparuspansi nin: taytáy, qamqa Diuscha kanki imaynanpitaq yacharanki kunpañiruypa wañunanta nispa niptinsi wamanguinuqa nin: ñuqaqa manan Diuschu kani, ichaqa yachanim wantinukunapa tukuy ima muchunanta. Niptinsi wantinullaqa wiqi ñawintin tapun kaynata: taytáy imaytataq pagasayki kaykuna musyawas qaykikunamanta niptinsi huknin asnullaykitaña quykuway nin, wantinuqa asnutas quykun. Chaypi ichirikuspansi wamanguinuqa pasakun.

Wantinuqa huknin asnupis almata kargakun, hukninpiñataq ichikuykun hinaspas wantaman pasarun. Wicharimusqanpis alma kargayuq asnuqa ancha llasaywan supirum, hinaptinsi wantinuqa uyariruspan nin kikillanpaq: mamalláy mama, iskay supillañam suyawachkan wañunaypaq nispansi asnutaqa qatimum. Chaqpi ñanpis kaqlla asnuqa supirum hinaptinsi mamalláy, huk supillañam wañupaq faltachan nispansi ichikusqan asnupa chukchanmanta hapipakurun. Yaqa llaqtaman chayaykamuchkaptinsi almakarga asnuqa kaqlla supirum, hinaptinsi wantinuqa asnu ichikusqanmanta pampaman wichiykun hinaptinsi pataliyan, ñuqaqa taytachapa, taytacha wamanguinupa kamachisqanmi wañukuchkani! nispas pampapi pataliyan, millqutakun.

Chayna kachkaptinsi huk wamanguinu sumaq kaballupi ichisqa ganaduta qatichkasqa, hinaptinsi ganadukuna chy runapa millqutakuspanku qawaspa ayqiyta qallaykunku, hinaptinsi wamanguinuqa kaballumanta uraykuspan nin: imatam ruwanki yaq runa! hinaptinsi, wantinuqa hatariruspa nin: taytáy, qamqa kasqanki taytacham, wañuqtapas kawsachisqankim, chay chikuwan waqtawaspa kawsarichiqniyta rantirukuway nispas wantinuqa rantirun chikunta alma kargamusqan asnuwan. Almata qipikuykuspas chayarum almapa wasinman, hinaptinsi almapa warmin, churinkuna waqaspan hatu hatun misaman chutaykunku. Chutaykuspa vilachkaptinkus yantaman riq masin wantinuqa viyudata nin: ama waqaychikchu, ñuqam rantiramuni wañuq kawsachiq chikutita, kaywanmi ñuqa wañuchkaptiy kay chikuti rantikuwaqniy taytacha wamanguinu kayta quykuwanm kanallanmi qusaykitaqa kawsarachisaq nispas chiquta urquykamuspa misapi chutarayaq almallataqa maqtaparun. Manas almaqa kawsarinchu. Llapa vilaq runakunas prisuta hina apanku kumisaryaman, chaypis wantinuqa nin: ama imatapas ruqaqaychickchu, ñuqaqa wamanguinu taytanchikpa niwasqallantam ruwarani, paymi tukuy yachaq nispansi wantinullaqa allquwillkata pasan mulli pallaq. Yaqañachuch kutimuchanña...

Nota.- Transcripción literal del texto "Cátedra de Quechua", escrito por el Prof. Edilberto Lara Irala (1991)